Het Enneagram
Op deze pagina vertel ik het een en ander over het Enneagram - een model dat ik vaak gebruik bij mijn Natuurgeneeskundige behandelingen:
- Als eerste wat algemene achtergrond informatie.
- Daarna de kosmische wetten die zichtbaar worden gemaakt door het enneagram en hoe dit tot uitdrukking komt in het procesmodel.
- Het enneagram als persoonlijkheidsmodel
- De drijfveren van elk enneatype ('enneagram-mechaniek')
- En als laatste, de effecten van het 'neutraliseren' van het verdedigingsmechaniek.
Achtergrond
De kennis van het enneagram is duizenden jaar oud: verwijzingen zijn ondermeer te vinden in oude Vedische, Egyptische, Griekse en Christelijke schriften. Het enneagram werd begin vorige eeuw in het westen geïntroduceerd door de mysticus G. I. Gurdjieff.
Tegenwoordig staat het enneagram vooral bekend als een psychologisch model van 9 verschillende persoonlijkheidstypen (Enneatypen). Het wordt veelvuldig toegepast in het bedrijfsleven en advisering. Tegelijkertijd is het enneagram ook een procesmodel dat gebruikt kan worden om ieder willekeurig proces te beschrijven: van het maken van een boek, het bakken van appeltaart of het instuderen en uitvoeren van een muziek- of theaterstuk tot een persoonlijk ontwikkelingstraject. Bij Essential Coaching wordt zowel het psychologisch model als het om meer inzicht te krijgen in (de drijfveren van) het eigen gedrag als mede dat van anderen.
Tegenwoordig staat het enneagram vooral bekend als een psychologisch model van 9 verschillende persoonlijkheidstypen (Enneatypen). Het wordt veelvuldig toegepast in het bedrijfsleven en advisering. Tegelijkertijd is het enneagram ook een procesmodel dat gebruikt kan worden om ieder willekeurig proces te beschrijven: van het maken van een boek, het bakken van appeltaart of het instuderen en uitvoeren van een muziek- of theaterstuk tot een persoonlijk ontwikkelingstraject. Bij Essential Coaching wordt zowel het psychologisch model als het om meer inzicht te krijgen in (de drijfveren van) het eigen gedrag als mede dat van anderen.
Het Procesmodel van het Enneagram
De kosmische wetten
Het symbool van het enneagram drukt een aantal kosmische wetten uit:
Samen beheersen deze wetten de creatie en manifestatie in het Universum.
De Wet van Een is an expressie van het Absolute. Je zou het ook onverdeelde en ongemanifesteerde Eenheid of de Bron van alle creatie en manifestatie kunnen noemen. In het Enneagram wordt deze wet uitgedrukt in de inmpliciete middenpunt van de cirkel, terwijl de cirkel zelf lineaire tijd representeert.
De Wet van Drie zegt ons dat alle fenomenen (manifestaties) in de wereld de gelijktijdige actie van drie krachten zijn: een positieve kracht (actief, affirmatief), een negatieve kracht (passief, ontkennend) en een neutraliserende kracht (neutraal, reconcilierend). Met andere woorden, om iets te laten gebeuren moeten alle drie krachten tegelijkertijd aanwezig zijn. Deze krachten zijn geen 'dingen' of objecten. Deze krachten handelen door iets anders. Goede voorbeelden zijn onder anderen onze gedachten, doelen en wensen. Dit betekent dat een 'object' (of persoon) veel krachten door zich heen kan laten gaan tijdens verschillende processen.
De Wet van Zeven (ook De Wet van de Octaven genoemd) is een Wet die gaat over vibratie en trilling. Deze wet is er (onder anderen) verantwoordelijk voor dat alles continu verandert en dat alles zich of ontwikkelt of evolueert (wordt ook de stijgende octaaf genoemd) of achteruitgaat en degenereert (de dalende octaaf). In het Ennegram wordt deze wet uitgedrukt als de volgreeks 1-4-2-8-5-7 en wordt gesymboliseerd door het onregelmatige hexagram (punt 9 is het zevende punt van deze wet). Deze reeks laat de (interne) stappen zien die noodzakelijk zijn om een proces te voltooien. Het hexagram vertegenwoordigt dus de voortdurende beweging van elk proces.
- De Wet van Een (het impliciete punt in het midden van de cirkel),
- De Wet van Drie (de driehoek),
- De Wet van Zeven (het hexagram).
Samen beheersen deze wetten de creatie en manifestatie in het Universum.
De Wet van Een is an expressie van het Absolute. Je zou het ook onverdeelde en ongemanifesteerde Eenheid of de Bron van alle creatie en manifestatie kunnen noemen. In het Enneagram wordt deze wet uitgedrukt in de inmpliciete middenpunt van de cirkel, terwijl de cirkel zelf lineaire tijd representeert.
De Wet van Drie zegt ons dat alle fenomenen (manifestaties) in de wereld de gelijktijdige actie van drie krachten zijn: een positieve kracht (actief, affirmatief), een negatieve kracht (passief, ontkennend) en een neutraliserende kracht (neutraal, reconcilierend). Met andere woorden, om iets te laten gebeuren moeten alle drie krachten tegelijkertijd aanwezig zijn. Deze krachten zijn geen 'dingen' of objecten. Deze krachten handelen door iets anders. Goede voorbeelden zijn onder anderen onze gedachten, doelen en wensen. Dit betekent dat een 'object' (of persoon) veel krachten door zich heen kan laten gaan tijdens verschillende processen.
De Wet van Zeven (ook De Wet van de Octaven genoemd) is een Wet die gaat over vibratie en trilling. Deze wet is er (onder anderen) verantwoordelijk voor dat alles continu verandert en dat alles zich of ontwikkelt of evolueert (wordt ook de stijgende octaaf genoemd) of achteruitgaat en degenereert (de dalende octaaf). In het Ennegram wordt deze wet uitgedrukt als de volgreeks 1-4-2-8-5-7 en wordt gesymboliseerd door het onregelmatige hexagram (punt 9 is het zevende punt van deze wet). Deze reeks laat de (interne) stappen zien die noodzakelijk zijn om een proces te voltooien. Het hexagram vertegenwoordigt dus de voortdurende beweging van elk proces.
Het procesmodel beschreven
De negen punten langs de buitenlijn van de cirkel beschrijven verschillende fases in een proces. In het kort kan dit als volgt beschreven worden:
Voorbeeld - Het maken van chocoladetaart
"De cirkel van het enneagram staat voor het verloop in lineaire tijd: (9 fragiele harmonie) Er komt visite (1 willen, intentie) en je besluit om en chocoladetaart te maken. Je kijkt even wat je nog in huis hebt (2 inspanning) en je haalt daarna de boodschappen (3 impuls van buiten, actie). Je kneedt het deeg (4 creatie, verfijning) en zet de taart in de oven (5 transformatie). Als de taart gaar is (6 feedback) haal je deze uit de oven. Je kunt de taart nog wat opsieren (7 innovatie, manifestatie), en je laat je waarderen voor het behaalde resultaat (8 controle, genieten). Tenslotte geef je de taart aan de visite (9 harmonie)." (Rob de Best & Wout Hendrickx: Enneagram en Astrologie). Bij elk punt bestaat het risico dat je niet verder komt uit dat punt, en dus als het ware blijft hangen in die fase van het proces.
Voorbeeld - Het maken van chocoladetaart
"De cirkel van het enneagram staat voor het verloop in lineaire tijd: (9 fragiele harmonie) Er komt visite (1 willen, intentie) en je besluit om en chocoladetaart te maken. Je kijkt even wat je nog in huis hebt (2 inspanning) en je haalt daarna de boodschappen (3 impuls van buiten, actie). Je kneedt het deeg (4 creatie, verfijning) en zet de taart in de oven (5 transformatie). Als de taart gaar is (6 feedback) haal je deze uit de oven. Je kunt de taart nog wat opsieren (7 innovatie, manifestatie), en je laat je waarderen voor het behaalde resultaat (8 controle, genieten). Tenslotte geef je de taart aan de visite (9 harmonie)." (Rob de Best & Wout Hendrickx: Enneagram en Astrologie). Bij elk punt bestaat het risico dat je niet verder komt uit dat punt, en dus als het ware blijft hangen in die fase van het proces.
|
De binnenlijnen (het hexagoom) beschrijven de inwendige route voor het doorlopen van een proces. Dit betekent dat als wij van 1 naar 2 willen, dat via het punt 4 moet gebeuren. Ook zullen wij om van 2 naar 4 te komen via de punten 8-5-7-1 moeten gaan. Kortom, om een proces te voltooien (van 9 naar 9) zullen wij het enneagram 3 (!) keer door moeten lopen. Hier komt bij dat de lijnen van het hexagoom de lijnen van de driehoek doorkruisen (I-XII). Het zal niemand verbazen dat dit veel mogelijke hindernissen oplevert. Deze punten worden dan ook niet voor niets struikelpunten genoemd bij Essential Coaching. De kwaliteiten van deze kruispunten komen overeen met de twaalf astrologische zodiaktekens. |
Het Psychologisch model van het Enneagram
Enneatypes: 9 jasjes
Tijd voor een nieuwe garderobe?
De negen punten langs de buitenlijn van de cirkel in het enneagram beschrijven verschillende fasen in een proces (procesmodel). Op persoonlijkheidsniveau komen de kwaliteiten van elke fase tot uitdrukking als negen mogelijke reacties die iemand kan tonen in een gegeven situatie. In tegenstelling tot vele Amerikaanse psychologische modellen (waar de mogelijkheden voor elk persoon beperkt blijven tot een type gedrag), ga ik ervan uit dat iedereen (in ieder geval latent) toegang heeft tot elk gedrag. Iedereen is tenslotte een heel enneagram. Wat dat betreft zijn de negen enneatypen zoiets als negen jasjes die wij in onze kast hebben hangen, en in principe zouden wij elke dag een andere jas aan kunnen trekken.
Wij hebben meestal de 'voorkeur' voor een bepaald jasje (een bepaald gedrag). Dit kunnen wij ook het enneatype noemen. Dit type wordt al heel vroeg in ons leven bepaald en komt voort uit onze diepste drijfveren. Dit is ons meest 'natuurlijke' persoonlijkheidstype dat wij 'het liefst' gebruiken in onze omgang met anderen. Omdat het bijna onmogelijk is om dit gedrag consequent toe te passen in alle situaties, zullen de meesten van ons op een gegeven moment ander gedrag moeten tonen. Als wij een tweede of zelfs derde 'voorkeur' ontwikkelen, worden dat onze persoonlijkheidstypen, die over het diepstliggende enneatype heen komen te liggen. Het ontstaan van onze persoonlijkheidstype is bijna altijd het resultaat van aangeleerde verdedigingmechanieken in de kindertijd (en niet zozeer een 'bewuste' keuze). Met andere woorden gebruiken wij vaak (zeker in stressvolle situaties) nog steeds strategieën uit de kindertijd. Dat kan functioneel zijn, maar wordt op den duur vaak als beperkend ervaren - alsof je ook als volwassene (nog steeds) in het jasje van een 3-jaige rondloopt..
Het goede nieuws is dat het mogelijk is om weer toegang te krijgen tot de hele garderobe. De eerste stap is om de enneatypische verdedigingsmechanismen te identificeren en vervolgens te neutraliseren. Dit betekent niet dat deze verdwenen zijn om nooit meer terug te komen. Dat is ook niet de bedoeling, want het is noodzakelijk om een persoonlijkheid te hebben in de interactie met anderen. Wel ontstaat er meer keuze je gedrag in verschillende situaties.
Wij hebben meestal de 'voorkeur' voor een bepaald jasje (een bepaald gedrag). Dit kunnen wij ook het enneatype noemen. Dit type wordt al heel vroeg in ons leven bepaald en komt voort uit onze diepste drijfveren. Dit is ons meest 'natuurlijke' persoonlijkheidstype dat wij 'het liefst' gebruiken in onze omgang met anderen. Omdat het bijna onmogelijk is om dit gedrag consequent toe te passen in alle situaties, zullen de meesten van ons op een gegeven moment ander gedrag moeten tonen. Als wij een tweede of zelfs derde 'voorkeur' ontwikkelen, worden dat onze persoonlijkheidstypen, die over het diepstliggende enneatype heen komen te liggen. Het ontstaan van onze persoonlijkheidstype is bijna altijd het resultaat van aangeleerde verdedigingmechanieken in de kindertijd (en niet zozeer een 'bewuste' keuze). Met andere woorden gebruiken wij vaak (zeker in stressvolle situaties) nog steeds strategieën uit de kindertijd. Dat kan functioneel zijn, maar wordt op den duur vaak als beperkend ervaren - alsof je ook als volwassene (nog steeds) in het jasje van een 3-jaige rondloopt..
Het goede nieuws is dat het mogelijk is om weer toegang te krijgen tot de hele garderobe. De eerste stap is om de enneatypische verdedigingsmechanismen te identificeren en vervolgens te neutraliseren. Dit betekent niet dat deze verdwenen zijn om nooit meer terug te komen. Dat is ook niet de bedoeling, want het is noodzakelijk om een persoonlijkheid te hebben in de interactie met anderen. Wel ontstaat er meer keuze je gedrag in verschillende situaties.
Enneatypen beschrevenHier volgen korte beschrijvingen van de negen enneatypes. Voor uitgebreide beschrijvingen en enneagram-testen, kun je kijken bij links en literatuur.
Als je eenmaal je persoonlijkheids- en enneatype (psychologisch model) hebt bepaald, is aan jezelf de keuze hoe je hiermee om wilt gaan. Normaal gesproken reageren wij nu eenmaal op een bepaald manier. Zolang je hier tevreden mee bent is er niets aan de hand. Maar op een gegeven moment kan het zijn dat je zelf vindt dat het gedrag beperkend wordt. Je staat niet meer achter je gedrag, of je gedrag levert veel conflicten op met de omgeving. In dat geval levert het neutraliseren van het verdedigingsmechanisme veel ruimte op. |
|
Ennea-mechaniek
Ennea-mechaniek
De ‘voorkeur’ voor een bepaald enneatype (of liever nog, een bepaald soort enneatypisch gedrag) is gebaseerd op (onbewuste) vermijdingen en niet op positieve keuze. Een voorbeeld: een kind heeft honger (besef van gebrek). Als deze behoefte niet (onmiddellijk) bevredigd wordt levert dit (instinctieve) doodsangst op (een kind heeft geen concept van tijd - alles gebeurt in het nu). Door een automatische mechaniek in ons psyche, zal het kind de doodsangst associëren met een van de 9 enneatypische beperkende overtuigingen. Dit is een beschermingsstrategie om doodsangst te vermijden. Vervolgens gaat het systeem deze overtuiging in stand houden door een cyclus van besef van gebrek - doodsangst - passie / verslaving - verdedigingsmechaniek - vermijding / allergie - fixatie / verleiding - besef van gebrek....
Het is meestal makkelijker om het enneatype (het dominante ennatypische gedrag) te herkennen via de beperkende overtuiging, fixatie (verleiding) en vermijdingen (allergieën).
Het is meestal makkelijker om het enneatype (het dominante ennatypische gedrag) te herkennen via de beperkende overtuiging, fixatie (verleiding) en vermijdingen (allergieën).
Voordelen neutralisatie verdedigingsmechaniek
Als wij niet meer achter ons gedrag staan, of als ons gedrag (constante) conflicten oplevert met de omgeving, geeft de neutralisatie van verdedigingsmechanismen veel ruimte.
Enneatype 2, bijvoorbeeld, krijgt hierdoor de ruimte om de aandacht meer op zichzelf te richten, in plaats van altijd de behoeftes van een ander voorop te laten staan. Personen die van enneatype 9 gebruik maken komen beter in contact met wat ze echt willen, en durven daar ook voor op te komen. Voor type 5 is het een impuls om uit het (mentale) isolement te stappen om zo weer het contact te herstellen met de eigen gevoelens. 'Vieren' leren dat zij wel om van te houden zijn, ook zonder dat zij alles doen om de aandacht op zichzelf te vestigen. Type 6 leert vertrouwen te hebben dat het vanzelf goed komt. De 8 begrijpt dat het niet altijd nodig is om de macht en controle te behouden, dat er ook ruimte is voor kwetsbaarheid (hoewel de meeste 'achten' dit in eerste instantie zullen ontkennen). 'Drieën' leren dat niet alles draait om succes, je mag best wel een keer falen. De 7 leert dat het niet eindeloos mogelijk is om de innerlijke pijn te verbergen achter een façade van 'leuke nieuwe dingen doen'. En type 1 begrijpt dat hij of zij niet persoonlijk verantwoordelijk is voor alles wat niet perfect is in deze wereld - het is al perfect zoals het is.
Een leuke bijkomstigheid is dat, als wijzelf veranderen, dit zeker ook zijn weerslag zal hebben op onze relaties met anderen. Niet voor niets wordt gezegd dat zelf veranderen de beste manier is om een ander te veranderen
Enneatype 2, bijvoorbeeld, krijgt hierdoor de ruimte om de aandacht meer op zichzelf te richten, in plaats van altijd de behoeftes van een ander voorop te laten staan. Personen die van enneatype 9 gebruik maken komen beter in contact met wat ze echt willen, en durven daar ook voor op te komen. Voor type 5 is het een impuls om uit het (mentale) isolement te stappen om zo weer het contact te herstellen met de eigen gevoelens. 'Vieren' leren dat zij wel om van te houden zijn, ook zonder dat zij alles doen om de aandacht op zichzelf te vestigen. Type 6 leert vertrouwen te hebben dat het vanzelf goed komt. De 8 begrijpt dat het niet altijd nodig is om de macht en controle te behouden, dat er ook ruimte is voor kwetsbaarheid (hoewel de meeste 'achten' dit in eerste instantie zullen ontkennen). 'Drieën' leren dat niet alles draait om succes, je mag best wel een keer falen. De 7 leert dat het niet eindeloos mogelijk is om de innerlijke pijn te verbergen achter een façade van 'leuke nieuwe dingen doen'. En type 1 begrijpt dat hij of zij niet persoonlijk verantwoordelijk is voor alles wat niet perfect is in deze wereld - het is al perfect zoals het is.
Een leuke bijkomstigheid is dat, als wijzelf veranderen, dit zeker ook zijn weerslag zal hebben op onze relaties met anderen. Niet voor niets wordt gezegd dat zelf veranderen de beste manier is om een ander te veranderen
Zie ook mijn blogs voor meer informatie over het enneagram en enneatypes (op spiritinmatter.nl)