Het Psychologisch model van het Enneagram

Op deze pagina ga ik dieper in op  het enneagram als persoonlijkheidsmodel.

Enneatypes: 9 jasjes

PictureTijd voor een nieuwe garderobe?
De negen punten langs de buitenlijn van de cirkel in het enneagram beschrijven verschillende fasen in een proces (procesmodel). Op persoonlijkheidsniveau komen de kwaliteiten van elke fase tot uitdrukking als negen mogelijke reacties die iemand kan tonen in een gegeven situatie. In tegenstelling tot vele Amerikaanse psychologische modellen (waar de mogelijkheden voor elk persoon beperkt blijven tot een type gedrag), ga ik ervan uit dat iedereen (in ieder geval latent) toegang heeft tot elk gedrag. Iedereen is tenslotte een heel enneagram. Wat dat betreft zijn de negen enneatypen zoiets als negen jasjes die wij in onze kast hebben hangen, en in principe zouden wij elke dag een andere jas aan kunnen trekken. 

Wij hebben meestal de 'voorkeur' voor een bepaald jasje (een bepaald gedrag). Dit kunnen wij ook het enneatype noemen. Dit type wordt al heel vroeg in ons leven bepaald en komt voort uit onze diepste drijfveren. Dit is ons meest 'natuurlijke' persoonlijkheidstype dat wij 'het liefst' gebruiken in onze omgang met anderen. Omdat het bijna onmogelijk is om dit gedrag consequent toe te passen in alle situaties, zullen de meesten van ons op een gegeven moment ander gedrag moeten tonen. Als wij een tweede of zelfs derde 'voorkeur' ontwikkelen, worden dat onze persoonlijkheidstypen, die over het diepstliggende enneatype heen komen te liggen. Het ontstaan van onze persoonlijkheidstype is bijna altijd het resultaat van aangeleerde verdedigingmechanieken in de kindertijd (en niet zozeer een 'bewuste' keuze). Met andere woorden gebruiken wij vaak (zeker in stressvolle situaties) nog steeds strategieën uit de kindertijd. Dat kan functioneel zijn, maar wordt op den duur vaak als beperkend ervaren - alsof je ook als volwassene (nog steeds) in het jasje van een 3-jaige rondloopt.. 

Het goede nieuws is dat het mogelijk is om weer toegang te krijgen tot de hele garderobe. De eerste stap is om de enneatypische verdedigingsmechanismen te identificeren en vervolgens te neutraliseren. Dit betekent niet dat deze verdwenen zijn om nooit meer terug te komen. Dat is ook niet de bedoeling, want het is noodzakelijk om een persoonlijkheid te hebben in de interactie met anderen. Wel ontstaat er meer keuze je gedrag in verschillende situaties.

Enneatypen beschreven

Hier volgen korte beschrijvingen van de negen enneatypes. Voor uitgebreide beschrijvingen en enneagram-testen, kun je kijken bij links en literatuur. 

Als je eenmaal je persoonlijkheids- en enneatype (psychologisch model) hebt bepaald, is aan jezelf de keuze hoe je hiermee om wilt gaan. Normaal gesproken reageren wij nu eenmaal op een bepaald manier. Zolang je hier tevreden mee bent is er niets aan de hand. Maar op een gegeven moment kan het zijn dat je zelf vindt dat het gedrag beperkend wordt. Je staat niet meer achter je gedrag, of je gedrag levert veel conflicten op met de omgeving. In dat geval levert het neutraliseren van het verdedigingsmechanisme veel ruimte op.
Lees hier meer over het procesmodel en het ennea-mechaniek. 
Ik heb ook 3 blogs geschreven over ennatypes:
Enneatypes deel 1: Ben ik een enneatype? 
Enneatypes deel 2: Het voorkeurscentum
Enneatypes deel 3: Samenwerking van de centra